Każdy ciekawski miłośnik koni na pewno zadawał sobie pytania na temat końskiego snu. Czy koń śpi tylko na stojąco? Jak to możliwe, że w takiej pozycji się nie przewraca? Czy rumak może cierpieć na bezsenność? Dziś rozwiejemy wszystkie te wątpliwości!
Konie są fascynujące pod wieloma aspektami. Jeśli jesteś stałym bywalcem stajni, z pewnością nieraz widziałeś konia odpoczywającego na stojąco, z pół przymkniętymi oczami. Na podstawie takich obserwacji można wysnuć wniosek, że konie tylko w taki sposób zaspokajają potrzebę na sen. To mit!
Czy koń śpi wyłącznie na stojąco?
Każdy z nas potrzebuje snu w wygodnej pozycji – konie także. Choć ich dobowy rytm czuwania znacząco różni się od naszego, nasi parzystokopytni przyjaciele także kładą się, by zapaść w głęboki sen.
Koń kładzie się tylko wtedy, gdy czuje się absolutnie bezpieczny. Zwierzę, dla którego jedyną formą obrony przed drapieżnikami jest ucieczka, czuje się w takiej pozycji zupełnie bezbronne. Właśnie dlatego nigdy nie zaobserwujemy całego stada polegującego na pastwisku – niektóre osobniki odpoczywają, inne pełnią wartę. Ten mechanizm przetrwania zakorzeniony jest tak głęboko, że działa nawet u naszych podopiecznych, którym nie grozi przecież żadne niebezpieczeństwo.
Pełen relaks i rozluźnienie koń osiąga wyłącznie w pozycji leżącej. Zapada wtedy w fazę snu paradoskalnego REM – rapid eye movement, która jest niezbędna dla pełnego wypoczynku. U dorosłego, zdrowego konia trwa ona jedynie godzinę w ciągu doby!
Konie śpią na boku, z głową i szyją opartą na podłożu. Nogi zazwyczaj są wyciągnięte, a mięśnie rozluźnione. Sen konia jest jednak wyjątkowo czujny – wybudzić może go każdy szmer!
Dowód największego zaufania lub… choroby!
Jeżeli nakryłeś swojego rumaka w boksie podczas snu na leżąco, a ten nie zerwał się na równe nogi, istnieją dwie możliwości. Pierwsza z nich jest bardzo optymistyczna! Po prostu twój koń, choć z natury jest zwierzęciem niezwykle płochliwym, ufa ci bezgranicznie i pozwala na oglądanie się w sytuacji, w której jest skrajnie bezbronny. Jeśli to prawda, gratulujemy pięknej relacji z wierzchowcem!
Druga możliwość niestety nie niesie ze sobą dobrych wiadomości. Koń, który pozwala do siebie podejść w trakcie snu na leżąco może być wycieńczony lub chory.
Drzemka na stojąco
Naukowcy wyróżniają cztery etapy odpoczynku u konia: bezczynność, odpoczynek właściwy, drzemka oraz sen właściwy. Ten ostatni, jak już wiemy, realizowany jest w pozycji leżącej. Pozostałe trzy fazy odbywają się na stojąco.
Jak wygląda drzemiący koń? Zupełnie tak, jak Ty, kiedy zapomnisz o porannej kawie, a mimo to musisz dzielnie stać na nogach! Oczy konia, który właśnie urządza sobie drzemkę są półprzymknięte, głowa opada, a wraz z nią także uszy, mięśnie szyi są rozluźnione. Co jakiś czas koń odstawia jedną z tylnych nóg, przenosząc ciężar ciała na pozostałe trzy. I to właśnie te nogi w całym mechanizmie drzemki są zdecydowanie najciekawsze!
Pytanie bowiem nie powinno brzmieć: czy koń śpi na stojąco, ale: jak to się dzieje, że się nie przewraca?
Dlaczego koń śpiący na stojąco się nie przewraca, czyli o mechanizmie ustaleniowym
Mówiąc zwięźle – ewolucja wyposażyła konia w cały zestaw specjalnych ścięgien, więzadeł i powięzi, które umożliwiają mu utrzymanie się w pozycji stojącej bez angażowania siły mięśniowej. Właśnie dlatego koń może drzemać na stojąco, nie męcząc się przy tym. Jak to możliwe?
Za tę wyjątkową cechę odpowiadają dwa układy ustaleniowe. Ich praca polega na uniemożliwieniu ruchu w poszczególnych stawach, dzięki czemu zwierzę stoi bez zużywania na to energii pracy mięśni. Wyróżniamy dwa układy:
- Układ ustaleniowy kończyny piersiowej – odpowiada za utrzymanie w stałej pozycji przednich nóg. Jest on silniejszym układem, dlatego koń podczas drzemki przenosi ciężar swojego ciała w stronę głowy.
- Układ ustaleniowy kończyny miednicznej – usztywnia kończyny tylne, znajduje się w nim mniej punktów zdolnych “zablokować” nogę. W związku z tym mięśnie wykonują tu większą pracę, a koń podczas drzemki co jakiś czas przestępuje z jednej tylnej nogi na druga, dając odpocząć mieśniom udowym.
Czy koń śpi tylko nocą?
Sen u koni jest polifazowy, co oznacza, że w ciągu doby występuje więcej niż jeden okres snu. Dłuższy okres faktycznie przypada na noc – większość rumaków wysypia się między 20:00 a 5:00, z czego sen właściwy na leżąco trwa tylko godzinę, a drzemka – do czterech godzin.
Drugi okres snu jest krótszy i zawiera już tylko drzemki przeplatane z odpoczynkiem właściwym. Zazwyczaj przypada on na środek dnia, choć oczywiście uzależnione jest to od rytmu pracy konia. Źrebięta i młode konie śpią jednak znacznie dłużej, niż osobniki dorosłe. Mogą sobie na to pozwolić, bo są pilnowane przez resztę stada. Potrzebują też więcej snu właściwego, aby prawidłowo się rozwijać.
Końska bezsenność, czyli czy koń śpi tyle, ile powinien
Ostatnie badania pokazują, że konie mogą cierpieć na bezsenność! Nawet najwięksi koniarze nie spędzają ze swoimi podopiecznymi całej doby, dlatego trudno jest zauważyć, czy nasz rumak cierpi na problemy związane ze snem. Ich przyczyną może być niewłaściwa dieta, choroba, przewlekły stres czy nawet niewłaściwie wentylowana, duszna stajnia. Koniom może także nie odpowiadać stan ściółki, brak dostępu do świeżej wody czy zbyt duża ilość pracy. Każdy z tych problemów może skutkować niedoborem snu właściwego w pozycji leżącej.
Jak zachowuje się niewyspany koń? Przede wszystkim, zupełnie jak człowiek po zarwanej nocce, ma problemy z koncentracją i uczeniem się nowych rzeczy. Na wybiegu popełnia proste błędy, ponadto jest rozdrażniony i niechętny do współpracy. Jeśli zaobserwujesz nagłe zmiany w zachowaniu twojego podopiecznego, koniecznie znajdź sposób by sprawdzić, czy koń śpi wystarczająco długo!
Narkolepsja, czyli nagły napad snu
Narkolepsja to rzadka, ale wyjątkowo interesująca jednostka chorobowa. Może być zdiagnozowana m.in u ludzi, psów, kotów, a także koni!
Są rasy koni predysponowane do narkolepsji. Wśród nich znajdują się kuce szetlandzkie, amerykańskie konie miniaturowe czy zimnokrwiste konie suffolk. Narkolepsja uznawana jest u nich za zaburzenie dziedziczne.
Jak objawia się narkolepsja u konia?
Koń cierpiący na tę chorobę może doświadczać napadów snu trwających nawet kilka minut. Zwierzę najpierw opuszcza głowę jak na czas drzemki, a następnie przewraca się na nadgarstki przednich nóg, po czym kładzie się bezwiednie. W trakcie napadu koń nie rusza się, zaobserwować można jedynie szybkie ruchy gałek ocznych jak w fazie REM. Co najciekawsze, po wybudzeniu się koń nie wykazuje żadnych zaburzeń neurologicznych. Zachowuje się, jak gdyby nigdy nic!
Do tej pory nie znamy konkretnych przyczyn narkolepsji ani leku na nią. Naukowcy podejrzewają, że za nagłe napady snu odpowiadać musi pewne uszkodzenie w części mózgu regulującej sen i czuwanie. U ludzi i innych zwierząt cierpiących na tę przypadłość nie obserwuje się jednak innych zaburzeń ze strony układu nerwowego.
Mamy nadzieję, że zaspokoiliśmy twoją ciekawość w kwestii końskiego snu! Skoro wiesz już, czy koń śpi tylko na stojąco i jak rozpoznać bezsenność u wierzchowca, koniecznie podziel się tą wiedzą z innymi miłośnikami tych wspaniałych zwierząt.
Być może chciałbyś dowiedzieć się, czy konie wymiotują lub jakie konie są najszybsze? Koniecznie przeczytaj pozostałe artykuły z Deor.pl!
