Kuc a koń, koń a kuc-jakie są różnice, a jakie podobieństwa? Na które zwierzę zdecydować się do jeździectwa sportowego, a na które, jeśli zależy nam na łagodnej kobyłce do pracy z dziećmi? Odpowiedzi wcale nie są takie oczywiste!
Znaczenie słowa kuc
Podstawową sprawą, którą należy rozwikłać, jest znaczenie słowa kuc. Słownik etymologiczny rzeczownik ten definiuje krótko: „mały, krępy koń”. W istocie słowo „mały” oznacza „dorosły osobnik nieprzekraczający 149 cm w kłębie, mierząc podkute zwierzę”. Widzimy więc, że każdy kuc jest koniem, ale nie na odwrót. Czy wielkość jest więc jedynym wyznacznikiem, gdy chcemy rozróżnić kuca od konia?
W amatorskim sporcie faktycznie jedynym kryterium kuca jest nieprzekroczenie 149 cm wzrostu w kłębie, znaczenia nie ma tu rasa ani pochodzenie zwierzęcia. W zawodach niższej rangi dochodzi więc do kuriozum, gdzie do kategorii kucyków zakwalifikować można się ze słabo wyrośniętym koniem czystej krwi arabskiej, podczas gdy dorodny rasowy kuc connemara może okazać się już zbyt wysoki. Inaczej sprawa ma się w przypadku hodowli. Tutaj kuc to nie tylko określony wzrost, ale i zespół cech przekazywanych przez rodziców od pokoleń. Kuc a koń – różnic jest naprawdę wiele!
Prawdziwy, hodowlany kuc – co to za zwierzę?
Dla hodowcy kucy wzrost ma znaczenie drugorzędne, najważniejsze są cechy typowe dla danej rasy.
Prawdziwy kuc to przede wszystkim siła i wytrzymałość. Z wyglądu wyróżnia go krępa budowa ciała z głęboką klatką piersiową, krótkie kończyny i twarde, niewielkie kopyta. Głowa w proporcji do szyi i reszty ciała jest duża, masywna, ale krótka.
Kolejną charakterystyczną cechą jest wyraźnie zarysowana linia szczęki oraz obfita sierść na całym ciele, gęsta grzywa i ogon. Zespół takich cech czyni kuce zwierzętami przystosowanymi do ciężkiej pracy w niekorzystnych warunkach atmosferycznych.
Większość hodowanych dziś ras kucy pochodzi z rejonów Wielkiej Brytanii, gdzie przed laty służyły ludziom jako zwierzęta juczne.
To, czy osobnik zostanie zaklasyfikowany jako kuc, czy koń, zależy także od jego rodowodu. Źrebię, którego rodzicami byli klacz zaliczana do koni i ogier-kuc także będzie uznane za kuca. Nie będzie jednak mogło startować w zawodach przeznaczonych dla kucy, jeżeli osiągnie wzrost powyżej 148 w kłębie bez podków.
Odwrotnie jest w przypadku osobnika, którego ojcem był koń, a matką-klacz kuca. Będzie on wpisany do księgi stadnej jako koń, ale dopóki nie przekroczy 148 cm wzrostu, może startować w zawodach z kucami. Uważa się, że lepiej jest łączyć w pary ogiera-konia i klacz-kuca, gdyż potomstwo rodzące się z takich krzyżówek wykazuje bardziej typowe dla kuca cechy.
Kuc a koń – jak różnią się ich charaktery?
Kuce, z racji swojego pochodzenia i pierwotnych zadań, to z reguły zwierzęta raczej flegmatyczne. Przywarła do nich łatka upartych i złośliwych-to nie do końca prawda. Bardziej pasującym określeniem na kuca to samotnik, introwertyk. Są powściągliwe i zachowawcze w kontaktach z innymi członkami stada oraz ludźmi.
Mimo to odpowiednio prowadzone potrafią być cierpliwymi rumakami dla niedoświadczonych jeźdźców. Z tego względu są polecane jako pierwszy wierzchowiec dla dzieci i nastolatków. Na kucach mierzących do 149 cm wzrostu w zawodach startować może młodzież do 16 roku życia. Ze względu na swój charakter, kuce będą też odpowiednim zwierzęciem dla osób niemających wcześniej kontaktu z końmi. Niewielki rozmiar i łagodne usposobienie kucyków sprawia, że łatwiej jest nauczyć się ich obsługi i pielęgnacji.
Ile osobników, tyle charakterów, ale wśród koni podstawową cechą wskazującą na ich temperament jest tzw. gorąco- lub zimnokrwistość. W dużym uproszczeniu kuc a koń zimnokrwisty wykazują wiele cech wspólnych, ale ten drugi ma znacznie okazalszą posturę. To zwierzęta o masywnych, krępych ciałach, wykorzystywane raczej do pracy i transportu, a nie sportu. Są duże, ale z reguły spokojne i opanowane. Nie płoszą się łatwo, są cierpliwe i łatwiejsze w tresurze. Wszystkie konie zimnokrwiste pochodzą od konia leśnego, zamieszkującego Europę Północną kilka tysięcy lat temu.
Koń gorącokrwisty to typowe zwierzę sportowe i wyścigowe. Jest energiczny, żwawy i temperamentny. Budowa ciała z reguły jest lekka i atletyczna, konie te przystosowane są do osiągania znacznych szybkości. Są skoczne, zwrotne i elastyczne. Pozostają więc oczywistym wyborem dla osób szukających wierzchowca wyczynowego, przeznaczonego nie tylko do startów, ale i ujeżdżania w terenie. Ich charakter z reguły jest bardziej porywczy. Łatwiej się płoszą, są mniej ufne, szybciej się denerwują. Prawdziwy koń gorącokrwisty jest więc dużym wyzwaniem dla jeźdźca – z tego względu nie poleca się ich dla osób niedoświadczonych czy bojaźliwych. Wymagają twardszej ręki i silniejszego charakteru swojego opiekuna.
Kuc a koń – który będzie lepszym wyborem do hipoterapii?
Obecnie kuce często wykorzystywane są w ośrodkach terapeutycznych. Kojarzą się z łagodnymi konikami odpowiednimi dla dzieci. Czy każdy kuc odnajdzie się w takim miejscu? Szukając konia do pracy terapeutycznej, należy wziąć pod uwagę wszystkie jego cechy, wykraczając daleko poza rodowód. Z reguły kuce będą lepszym wyborem, jeśli pacjenci to dzieci lub osoby o drobnej budowie, choć nie jest to jedyny argument rozstrzygający wątpliwości między kucem i koniem w roli terapeuty.
Kuc a koń zimnokrwisty często nie różni się tak znacząco charakterem, jak kuc a koń gorącokrwisty. Ta druga grupa koni z reguły odrzucana jest jako kandydaci do zajęć hipoterapeutycznych, choć i wśród nich znaleźć mogą się wyjątki.
Jakie cechy powinien mieć wałach idealny do pracy z pacjentem?
- skończony 5 rok życia-młodsze konie są mniej przewidywalne, bardziej porywcze i skore od nieposłuszeństw
- zrównoważony, spokojny temperament – inteligencja, łagodność, ufność, cierpliwość, chętne wykonywanie poleceń i tolerancja nagłych bodźców to najbardziej pożądane cechy
- wzrost konia dopasowany do pacjenta, umożliwiający pełną asekurację przez prowadzącego zajęcia
- brak traumatycznych przeżyć w przeszłości wyklucza niekontrolowane reakcje konia w trakcie pracy.
W przypadku osób dorosłych czy młodzieży o znacznym wzroście, zwierzęciem terapeutycznym może być więc dorodny koń zimnokrwisty. Nie każde zajęcia hipoterapii polegają jednak na ujeżdżaniu. W takim przypadku zrównoważony, łagodny kuc będzie doskonałym kompanem dla każdego pacjenta.
Kuc a koń – mała czy wielka różnica?
Konie, podobnie jak ludzie, bardzo różnią się między sobą. Każdy hodowca potwierdzi, że nie ma dwóch takich samych ogierów w stadzie. Może się więc okazać, że upatrzony na aukcji kucyk z charakteru bardziej przypomina gorącokrwistego araba, niż łagodną kobyłkę z mini zoo.
Dlatego tak ważne jest dokładne zaznajomienie się z historią i temperamentem zwierzęcia, zanim zdecydujemy się na jego kupno. Kucyk może być łagodnym towarzyszem do małej, domowej stajni, ale charakterny osobnik to prawdziwe wyzwanie nawet dla doświadczonego hodowcy. Temperament zwierzęcia nie jest zależny jedynie od jego wzrostu czy pochodzenia, jak jest w przypadku klasyfikacji do poszczególnych grup wystawowych i kategorii wyścigowych.
Dopasowując charakter konia do swoich potrzeb, dbamy o jego dobrostan, dlatego nie można przy wyborze sugerować się jedynie rasą i wyglądem zwierzęcia.
